Dünyanın -hem insan faaliyetleri hem de doğal nedenlerle- ısınması sonucu uzun vadede iklimleri belirleyen hava oluşumlarında gözlemlenen değişikler olarak tanımlanan ‘iklim değişikliği’ günümüzün en önemli sorunlarındandır. Sık sık ‘küresel ısınma’ kavramı ile karıştırılan ‘iklim değişikliği’ halihazırda sosyal, ekonomik ve çevresel düzeyde etkilerini hissettirmeye başlamıştır ve hükümetler iklim değişikliğiyle mücadele için gerek ulusal gerek uluslararası düzeyde çeşitli çalışmalar yürütmektedirler.
Küresel ısınma; fosil yakıtlarının kullanımı gibi insan faaliyetleri sonucunda Dünya’nın iklim sisteminde uzun dönemde gözlemlenen ısınma eğilimi olarak tanımlanmaktadır. Temel göstergesi Dünya’nın ortalama yüzey sıcaklığındaki artıştır.
İklim değişikliği; ‘sera gazı etkisi’, on yıllık Pasifik salınımı, El Niño gibi döngüsel okyanus hareketleri, volkanik faaliyetler, güneşin enerji çıktısında değişkenlikler gibi sebeplerden kaynaklanmaktadır ve küresel sıcaklık artışı, okyanusların ısınması, deniz seviyesinde yükselme, kar örtüsünün azalması, buz tabakalarının daralması, buzulların çekilmesi, aşırı iklim olaylarının ve afetlerin sıklığında ve şiddetinde artış (orman yangınları, seller, kasırgalar, kuraklık, vb.), okyanusların asit seviyelerindeki artış gibi birçok göstergesi mevcuttur.
Uzmanlara göre, ülkemizin de içerisinde yer aldığı Akdeniz Havzası’nda ‘iklim değişikliği’ne bağlı olarak ortalama sıcaklıklarda gerçekleşeceği öngörülen artış sonucunda; sıcak hava dalgaları, orman yangınları, seller, kuraklık ve dolayısıyla kamu sağlığı problemleri, içme suyu sıkıntısı, tarımsal alanlarda verimlilik kaybı, gıda sıkıntıları, turizm gelirlerinde kayıplar gibi birçok sorunla karşı karşıya kalabiliriz.
İklim değişikliğinden en fazla etkilenecek olan sektörlerin başında tarım sektörünün olacağı öngörülmektedir. Tahminlere göre bazı bölgelerde yaz yağışlarının %10 ile %30 arasında azalması riskine bağlı olarak sulama kullanımında %4 ile %22 oranında artış gerekecektir. Birçok yabancı ot ve bitki zararlısı çeşidi açısından (iklim değişikliği sonucunda oluşan) daha ılıman, nemli ve yüksek karbondioksit (CO2) miktarına sahip hava koşulları son derece elverişli koşullardır, bu nedenle yabancı otlarla ve bitki zararlılarıyla mücadele daha fazla önem kazanacaktır. Yaşanması öngörülen su sıkıntısı nedeniyle, su ayak izi (İng. water footprint) düşük pestisitlerin geliştirilmesi de önemli bir husustur.
Crop Trust gibi uluslararası organizasyonlar kahve gibi iklim değişikliğine karşı hassas türler başta olmak üzere tohum türlerinin korunumu, ülkeler arasında değişimi ve yeni türlerin ıslahı için faaliyet göstermektedirler. Kuraklığa dayanıklı, su ayak izi az olan türlerin geliştirilmesi çabaları gündemdedir.
Özellikle azot bazlı sentetik gübrelerin tarım sektörünün emisyon yüküne olan etkisi nedeniyle Avrupa Birliği’nde daha az gübre ile daha fazla verim alınması için etkin gübre uygulamalarının kullanımı önemsenmektedir. Nitrat yıkanması (İng. Nitrate leaching) ve yüzey ve yeraltı sularına fosfat akışı (İng. Phosphate runoff) da sektörün iklimle mücadele gündeminde üst sıralarda yer almaktadır. Avrupa Birliği’ndeki mineral gübre üreticilerinin çoğunluğunun üye olduğu Fertilizers Europe’un iklim değişimiyle mücadelede öncelikleri arasında; mineral gübrelerde biyobozunur polimerlerin kullanımı, amonyak ve nitröz oksit üretim tesislerinde emisyonu azaltmak, döngüsel ekonomi ve akıllı tarım uygulamalarını benimsemek yer almaktadır.
İklim değişikliği karşısında fertigasyon gibi uygulamaların ve yaprak gübreleri, kontrollü salınımlı gübreler gibi “akıllı gübreler”in önemi gün geçtikçe artmaktadır. Bu bağlamda çiftçilerin doğru gübreleri doğru oranda, doğru zamanda ve doğru yerde kullanmaları da iklim değişikliğiyle mücadelede büyük önem arz etmektedir.
Gülnur Yıldırım
Proje Uzmanı
ATSO Dış İlişkiler Müdürlüğü
Kaynakça:
1. United States Environmental Protection Agency. 2020. [online] Available at: <https://www.epa.gov> [Accessed August 2020].
2. Global Climate Change: Vital Signs of the Planet. 2020. NASA. [online] Available at: <https://climate.nasa.gov> [Accessed August 2020].
3. WWF-Türkiye. 2020. [çevrimiçi] Adres: <https://www.wwf.org.tr> [Erişim: Ağustos 2020].
4. EU SCIENCE HUB. 2020. [online] Available at: <https://ec.europa.eu/jrc/en/science-update/worrying-effects-accelerating-climate-change-mediterranean-basin> [Accessed August 2020].
5. “Climate Change”. United Nations. 2020. [online] Available at: <https://www.un.org/en/sections/issues-depth/climate-change/> [Accessed August 2020].
6. “Last decade was Earth’s hottest on record, exposing grim reality of climate change”. Regan, H. CNN. 2020. [online] Available at: <https://edition.cnn.com/2020/08/13/world/state-of-climate-report-2019-intl-hnk-scn/index.html> [Accessed August 2020].
7. OECD Meeting of Agricultural Ministers Background Note_Agriculture and Climate Change: Towards Sustainable, Productive and Climate-Friendly Agricultural Systems. 2016. [online] Available at:
<https://www.oecd.org/agriculture/ministerial/background/notes/4_background_note.pdf> [Accessed August 2020].
8. “No laughing matter: nitrous oxide – another climate enemy”. Euronews. 2017. [online] Available at: <https://www.euronews.com/2017/01/30/no-laughing-matter-nitrous-oxide-another-climate-enemy> [Accessed August 2020].
9. Fertilizers Europe. 2020. [online] Available at: <https://www.fertilizerseurope.com/> [Accessed August 2020].
10. “Climate Change Adds Urgency to Push to Save World’s Seeds”, Gewin V. Yale Environment 360. 2016. [online] Available at:
<https://e360.yale.edu/features/climate_change_adds_urgency_push_save_worlds_seeds> [Accessed August 2020].
11. Crop Trust. 2020. [online] Available at: <https://www.croptrust.org/> [Accessed August 2020].
12. “ENVIRONMENT: Smarter Fertilizers Can Reduce Environmental Contamination” by Carbeck, J. Scientific American. 2019. [online] Available at: <https://www.scientificamerican.com/article/smarter-fertilizers-can-reduce-environmental-contamination/> [Accessed August 2020].
13. “Fertilizers to tackle climate change in agriculture” by Hebebrand C., IFA Director General. Fondation FARM. 2014. [online] Available at: <https://www.fondation-farm.org/zoe.php?s=blogfarm&w=wt&idt=1681> [Accessed August 2020].
14. “Türkiye’de İklim Değişikliği ve Tarımda Sürdürülebilirlik” Kadioglu, M. (Prof.Dr.), Ünal, Y. (Prof.Dr.), İlhan, A., Yürük, C. TGDF. 2017. [çevrimiçi] Adres: <https://www.tgdf.org.tr/wp-content/uploads/2017/10/iklim-degisikligi-rapor-elma.compressed.pdf> [Erişim: Ağustos 2020].
