2020 yılı Aralık ayı sigortalı çalışan verileri Şubat ayında SGK tarafından açıklanmıştır. Aralık ayı verileri yıllık veriler olarak da değerlendirilmektedir. Bu bağlamda incelendiğinde, 2020 yılında toplam sigortalı sayısı 2019 yılına kıyasla %4,4 artmıştır. En büyük artış %6,2 ile toplam çalışanların %72’sini oluşturan 4/a grubunda (sigortalı ücretli çalışan) yaşanmıştır. Kamu çalışanlarından oluşan 4/c grubunda %1,3’lük bir artış gözlemlenirken esnaf ve çiftçilerin yer aldığı 4/b grubunda %1,4’lük bir düşüş gözlemlenmiştir.

Toplamda 21 milyondan fazla sigortalı çalışana sahip olan Türkiye’de, İstanbul toplam çalışanların %24’ünü oluşturmaktadır. Antalya 710.358 toplam zorunlu sigortalı çalışanı ile Türkiye’nin %3,4’lük kısmını oluşturup 5. sırda yer almaktadır. İl bazında değişimler incelendiğine toplam sigortalı çalışan sayısındaki en fazla artışın %22 ile Elazığ’da olduğu görülmektedir. Zorunlu sigortalı ücretli çalışan (4/a) sayısındaki en fazla artış %38 ile yine Elazığ’da, sigortalı esnaf ve çiftçi (4/b) sayısındaki en fazla artış %14 ile Batman’da, kamuda aktif sigortalı çalışan (4/c) sayısındaki en fazla artış ise %11 ile Bitlis’te gözlemlenmiştir. Türkiye genelinde 2020 yılında toplam zorunlu sigortalı çalışan sayısında sadece Ardahan ve Karabük’te düşüş yaşanmıştır. Esnaf ve çiftçilerin yer aldığı 4/b grubunda 68 ilde düşüş yaşanırken sadece tarım sektöründe faaliyet gösteren çalışanlar dikkate alındığında yalnızca Kocaeli, Ağrı ve Batman’da artış gözlemlenmiştir. Özellikle Batman’da tarımda çalışan sayısında %81’lik yüksek bir artış yaşanmıştır. Veriler Antalya özelinde incelendiğinde ise sigortalı ücretli çalışan sayısındaki %1’lik artış ile kamuda çalışan sigortalı sayısındaki %2,2’lik artışa karşılık esnaf ve çiftçi sayısında %1,2’lük bir düşüş yaşanmıştır. En büyük düşüş ise %8,5 ile tarım sektöründe gözlemlenmiştir.

Sektörel bazda değişimler incelendiğinde 2020 yılında “İnsan Sağlığı Hizmetleri” ve “Yatılı Bakım Faaliyetleri” faaliyet kollarının en fazla artış gösteren alanlar olması COVID-19’un etkilerini göstermektedir. Türkiye’de İnsan Sağlığı Hizmetlerinde çalışan zorunlu sigortalı sayısı 2019 yılına kıyasla %48 artmıştır. Yatılı Bakım Faaliyetlerinde çalışan zorunlu sigortalı sayısı ise 2019 yılına göre %38 artış göstermiştir. Bu değişim pandeminin etkisinin her alanda olduğu gibi istihdamda da büyük bir etkisi olduğunu göstermektedir. Öte yandan “Bilgi Hizmet Faaliyetleri” ve “Ev İçi Çalışan Personelin İşverenleri Olarak Hanehalklarının Faaliyetleri” faaliyet alanları zorunlu sigortalı çalışanları açısından %50’den fazla düşüş gözlemlenen alanlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bina inşaatı faaliyet kolu Türkiye’de en fazla çalışanın yer aldığı sektörlerden biri olduğu bilinmektedir. Bu sektör 2020 yılında da çalışan sayısını %36 artırarak sektördeki payını görece korumuştur.

Sigortalı çalışanların günlük kazançları incelendiğinde, 2019 yılında 139 TL olan ortalama günlük kazanç 2020 yılına gelindiğinde %19 artarak 165 TL değerine ulaşmıştır. Türkiye’de en yüksek ortalama günlük kazanç 211 TL ile Kocaeli’ndedir. En düşük günlük kazanç ise 121 TL ile Mardin’dedir. 2019 yılına kıyasla her ilde ortalama günlük kazanç artarken %23’lük bir atış ile Eskişehir günlük kazançta en fazla artış elde eden il olarak karşımıza çıkmaktadır. Öne çıkan enteresan gelişmelerden biri de kadınların günlük ücretinde en fazla artışın %25 ile Tunceli’de gerçekleşmiş olmasıdır. Kadınların günlük kazançlarında en az artışlar ise genellikle doğu illerinde yaşanmıştır.

Antalya özelinde günlük kazanç verileri incelendiğinde, erkek ile kadınlar arasındaki ücret farkının arttığı görülmektedir. 2019 yılında 15 TL olan kadın ile erkek arasındaki ortalama günlük kazanç farkı 2020 yılına gelindiğinde 19 TL’ye çıkmıştır. Kadınların ortalama günlük ücretleri kendi içinde daha fazla artmış olmasına rağmen bu artış aradaki farkı kapatmaya yetmemiş aksine fark artmıştır. Kamu çalışanlarının ortalama kazancında belirgin bir değişiklik gözlemlenmezken daimi çalışanların günlük kazançları %14,1 oranında artmıştır.

İstihdam ve işgücüne dair istatistikler TÜİK tarafından da açıklanmaktadır. 22 Mart 2021 tarihinde açıklanan 2020 yılı verilerine göre Türkiye’de işgücüne katılım oranı 2019 yılında %53,0 iken 2020 yılına gelindiğinde %49,3 seviyesine düşmüştür. İstihdam oranı ise %45,7’den %42,8’e düşmüştür. Pandeminin de büyük bir etkisi olan bu işgücü istatistiklerindeki düşüşte Antalya ile birlikte Isparta ve Burdur’un da yer aldığı TR61 Bölgesinde de işgücüne katılım %56,8’den %53,6’ya; istihdam oranı %49,2’den %47’ye düşmüştür. İstihdam edilenlerin sektörel dağılımı incelendiğinde ise tarım sektöründe Türkiye’de 2019’dan 2020’ye gelindiğinde azalan istihdama karşılık TR61 bölgesinde artış yaşanmıştır. Türkiye’de tarım istihdamının payı %7 oranında düşerek %17,6 seviyesine gerilerken Antalya’da tarım istihdamının payı %8 artarak %20 seviyesine çıkmıştır. Bu veriler TR61 bölgesinde istihdam edilen her 5 kişiden 1’inin tarım sektöründe faaliyet gösterdiğine işaret etmektedir. İstihdamda sanayinin payı incelendiğinde hem Türkiye geneli hem TR61 bölgesi içinde artış gözlenmektedir. Öte yandan hizmet sektörünün istihdamdaki payı incelendiğinde Türkiye genelinde yaşanan kısıtlı düşüşe karşılık TR61 bölgesinde 2 puanlık bir azalma görülmektedir. Genel olarak TR61 bölgesinde 2019 yılı ve 2020 yılı toplam istihdam kıyaslamasında neredeyse bir değişiklik olmamasına rağmen hizmet sektöründeki azalmanın büyük ölçüde tarım sektörüne geçtiğini söyleyebilmek mümkündür.

İstihdamın ve işgücünün değişimi, sektörel dağılımı hem SGK verileri hem TÜİK verileri incelenerek değerlendirildiğinde pandeminin 2020 yılındaki etkilerini görebilmek mümkün. Hem işgücü ve istihdamdaki düşüş hem de istihdamın sektörel dağılımının hizmet sektöründen tarım sektörüne kayması pandemi sürecindeki etkileri gözler önüne sermektedir. Bu ve buna benzer değerlendirmeler dikkate alınarak yerel ve sektör özelinde belirlenecek destek ve teşvikler önem arz etmektedir.

Seçil Gülbudak Dil

Müşavir