Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, kredi ve banka kartlarına ait kullanım verilerini düzenli olarak yayımlamaktadır. 2019, 2020, 2021 yılı tamamı ve 2022 yılı ilk on dört haftasının verilerini derledik. 2019 ve 2020 yılları incelendiğinde verilerin benzer bir seyir izlediği gözlemlenirken 2021 yılında bu seyrin biraz değiştiğini söylemek mümkün. 2021 yılında mayıs ve temmuz aylarına denk gelen haftalarda önemli düşüşler gözlemlenmiştir. 2022 yılına gelindiğinde ise diğer yılları oldukça geride bıraktığı ve yıla yüksek bir girişle başlayıp bu seyri devam ettirdiği görülmektedir. 2022 yılının ilk 14 haftasında 2019 yılının aynı haftalarına kıyasla yüzde 200’lere varan, 2020 yılına kıyasla yüzde 100’ü geçen ve 2022 yılına kıyasla da yüzde 100’lere varan artışlar yaşandığı görünüyor. 2022 yılında 28 Mart-1 Nisan tarihleri arasında banka ve kredi kartları ile 209 milyon adet işlem yapılmış ve bu işlemlerde 59,6 milyar TL harcanmıştır.
2022 yılı Mart ayında banka ve kredi kartları ile 204,7 milyar TL harcama yapılmıştır. Bu değerde geçmiş yıllarla kıyaslandığında oldukça önemli artışlar gözlemlenmektedir. 2020 yılının mart ayında yani Türkiye’nin pandemi ile yeni tanıştığı ve belirsizliğin çok yoğun olduğu dönemde kart harcamaları bir önceki yılın mart ayına göre %14 düşmüş ancak bu değer pandemi koşullarına göre yaşamaya alışıldığı 2021 ve 2022 yıllarında belirgin bir şekilde artmıştır. 2021 yılı mart ayında 2020 yılı mart ayına göre %42’lik bir artış gözlemlenirken Mart 2022’de Mart 2021’e göre %92 gibi büyük bir artış gözlemlenmiştir. Her geçen yıl harcamalardaki artış dikkat çekicidir. 2022 yılı Mart ayı geçmiş yılların Mart ayları ile kıyaslandığında da önemli değişimler gözlemlenmiştir. 2022 yılı Mart ayından 2015 yılı Mart ayına kıyasla %404’lük bir artış gözlemlenirken her yıl yaşanan hem fiyat hem harcama artışları sebebiyle bu değişim geçen yıl ile kıyaslandığında %92’ye kadar gelmiştir.
Harcama tutarlarının değişimi haftalık olarak incelendiğinde de oldukça önemli artışlar gözlemlenmektedir. 25 Mart – 1 Nisan tarihlerini içeren 14. haftada toplamda 209,4 milyon adet kredi ve banka kartı harcaması yapılmıştır. Bu harcamalar için toplamında toplamda 59,5 milyar TL’lik bir bedel ödenmiştir. Bu değerler her harcamada ortalama 284 TL ödendiğini göstermektedir.
Yapılan harcamaların aylık olarak geçen yıla göre değişimleri kategori bazlı değerlendirildiğinde kumarhane/içkili yerler başlığında yapılan harcamaların, 2022 yılı Mart ayında 2021 yılı Mart ayına kıyasla %584 oranında arttığı görülmektedir. Alkole yapılan zamlar bu artışın en önemli nedenini oluşturmaktadır. Ayrıca önceki yıl pandemi nedeniyle mekanların tam kapasite ile çalışmaları da bu artış da etkili olmuştur. Fiyatlardaki artış ve pandeminin etkilerinin azalması ile seyahatlerdeki artış hem havayolu hem de konaklama harcamalarındaki artışları oldukça etkilemiştir. Havayolu harcamalarında geçen yıla kıyasla %323’lük bir artış yaşanmıştır. Konaklama harcamalarında ise %180’lık bir artış gözlemlenmektedir. Benzin, motorin ve oto gaza yapılan günlük zamlar da banka ve kredi kartı ile yapılan harcamalardaki yükselişten nasibini almıştır. Geçen yıla kıyasla benzin ve yakıt istasyonları harcamalarında %172’lik artış gözlemlenmektedir. Bu kategorileri yemek kategorisi izlemektedir. Gıda zamları nedeniyle yemek sektöründe de ciddi zamlar yapılmış ve bu durum kredi kartı harcamalarına %170’lik bir artış olarak yansımıştır. Geçen yılın mart ayına göre harcama tutarlarında düşüş yaşanan tek kalem Gümrük Vergisi Ödemeleri kategorisinde %2 olarak gözlemlenmiştir.
| Kategori | 2021 Mart Ayı Harcama Tutarı, Milyar TL | 2022 Mart Ayı Harcama Tutarı, Milyar TL | 2021 Mart Ayına göre değişim |
| Kumarhane /İçkili Yerler | 0,04 | 0,27 | 584% |
| Havayolları | 1,94 | 8,22 | 323% |
| Konaklama | 0,91 | 2,55 | 180% |
| Benzin ve Yakıt İstasyonları | 6,03 | 16,41 | 172% |
| Yemek | 3,67 | 9,90 | 170% |
| Seyahat Acenteleri/Taşımacılık | 1,71 | 3,88 | 127% |
| Müteahhit İşleri | 1,23 | 2,62 | 113% |
| Yapı Malzemeleri, Hırdavat, Nalburiye | 4,85 | 9,97 | 106% |
| Mektupla/Telefonla Yapılan Alışverişler | 5,80 | 11,88 | 105% |
| Hizmet Sektörleri | 6,68 | 13,56 | 103% |
Kategori bazlı değişimler haftalık olarak incelendiğinde de benzer kalemler öne çıkmaktadır. Bu yıl 25 Mart – 1 Nisan haftasını kapsayan 14. hafta harcamalarının geçen yılın aynı haftasına (14. hafta) göre değişimi incelendiğinde harcama tutarlarındaki değişimin yapılan harcama adedindeki değişime oranla çok da fazla olduğu görülmektedir. Örneğin kumarhane/içkili yerler kategorisinde geçen yılın aynı haftasına kıyasla harcama adedinde %358’lik bir artış gözlemlenmesine rağmen harcama tutarında %670’lik bir artış söz konusu olmuştur. Yani birim harcamadaki tutar geçen yıla kıyasla neredeyse 2 kat artmıştır. Diğer kalemlerde de benzer bir trend gözlemlenmektedir.
Son olarak değişimleri bu yılın son iki haftası arasında inceledik. 2022 yılı 13. hafta (18-24 Mart) ile 14. hafta (25 Mart-1 Nisan) arasındaki değişimler de yine tutarlardaki değişimin harcama adedinden daha fazla arttığını göstermektedir. Bu süreçte birim maliyetlerin arttığını söylemek mümkün.
Genel olarak tüm veriler değerlendirildiğinde 2022 yılında banka ver kredi kartı harcamalarının geçmiş yıllara kıyasla büyük oranda arttığı görülmektedir. Yıllar içinde harcama adedi de artmış olsa da harcama tutarlarının çok daha fazla arttığını görmekteyiz. Bu durum her kalemde birim fiyatının arttığını göstermektedir. Hali hazırda açıklanan enflasyon rakamları da bunu destekler niteliktedir. Pandemi nedeniyle geçen yıllarda düşen konaklama, seyahat, yeme içme (özellikle mekanda) pandemi sürecinin normalleşmesiyle geçen yıllara kıyasla en faz artan kalemler olmuştur. Geçen yılın aynı dönemlerine göre harcama tutarlarında düşen kalem neredeyse olmamıştır. Harcama adedi açısından birkaç kalemde çok küçük oranlarda düşüş yaşanmıştır ancak bu kalemlerde de harcama tutarında artış olmuştur. İnternet üzerinden kredi veya banka kartı ile yapılan alışverişlerde de önemli artışlar görülmüştür. Aylık bazda geçen yıla kıyasla 2022 yılı Mart ayında %91’lik, haftalık kıyaslamada da %84’lük bir artış gözlemlenmiştir. Özetlemek gerekirse banka ve kredi kartları ile yapılan alışverişlerde düzenli bir artış trendi gözlemlenmektedir. Özellikle son yılki fiyat artışlarından dolayı artışın ivmesi oldukça yükselmiştir.
Seçil Gülbudak Gül
Müşavir
