Yanındayız Derneği ve İstanbul Üniversitesi Şehir Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi tarafından, 81 il 234 ilçenin baz alındığı “İlçe Düzeyinde Toplumsal cinsiyet Eşitliği Endeksi” yayınlandı. Raporda da belirtildiği üzere, toplumsal cinsiyet eşitsizliği ile ilgili ülke düzeyinde çalışmalar, çeşitli endeksler olmakla birlikte yerel düzeyde, ilçe bazlı, karşılaştırılabilir bir çalışma ülkemizde ilk defa geçekleştirilmektedir. Ülkenin farklı coğrafi bölgelerine farklı bir şekilde dağılmış olan şiddet, eğitime erişim, siyasal katılım, istihdam düzeyi gibi toplumsal göstergeleri yerel bazda değil de ulusal bazda göstermek, her bölge için farklı olan alana yönelik çalışma yapmayı engellemektedir. Bu da neticede ülke geneline etki edecek doğru politikalar üretilmesini zorlaştırmaktadır. İlçe Düzeyinde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Endeksi çalışması bu anlamda sağladığı katkı açısından büyük önem arz etmektedir.
Daha önce yapılan ulusal ve uluslararası endeks çalışmaları ve ilgili alanlarda faaliyet gösteren STK’lar ile yapılan çalışmalar neticesinde bu endekste yer alacak göstergeler belirlenmiştir. Çalışma kapsamında (i) politik katılım ve karar alma, (ii) eğitim, (iii) ekonomik yaşam ve kaynaklara erişim ile (iv) sağlık ve spor olmak üzere 4 ana boyutta 27 gösterge belirlenmiştir. Çalışma kapsamında 100.000 ve üzeri nüfus sahip olan 225 ilçe ile 100.000’den daha fazla nüfusa sahip olan ilçesi olmayan 9 ilin en fazla nüfusa sahip ilçeleri endeks kapsamında değerlendirilmiştir. Böylelikle 81 ilin temsiliyeti sağlanmış olup toplam 234 ilçe için karşılaştırılabilir bir endeks hesaplanmıştır. (Raporda yer alan endeks hesaplamaları ve diğer detaylı bilgiler için raporu https://yanindayiz.org/wp-content/uploads/2020/11/TCEndeksReport.pdf linkinden indirebilirsiniz.)
Endeksin genel sonucuna göre, toplumsal cinsiyet eşitliliği konusunda ilk sırada Karşıyaka/İzmir yer almaktadır. Kadıköy/İstanbul, Bakırköy/İstanbul, Merkez/Çanakkale ve Çankaya/Ankara listenin ilk beşinde yer alan diğer ilçelerdir.
Bizler de bu yazımızda raporda yer alan göstergeleri Antalya özelinde inceledik. Antalya’dan listeye nüfusları itibarıyla Muratpaşa, Konyaaltı, Manavgat, Serik, Kepez ve Alanya olmak üzere 6 ilçe katılmıştır. Genel endeks skorunda en iyi değeri Muratpaşa ilçesi almıştır. Bu değere göre Muratpaşa ilçesi 234 ilçe arasından kadın-erkek eşitliği konusundan en iyi performansa sahip 11. ilçe konumundadır. Muratpaşa’yı sırasıyla Konyaaltı, Manavgat, Serik, Kepez ve Alanya takip etmektedir.
| İlçe İsmi | ANA ENDEKS SKORU | Sıralama |
| Antalya / Muratpaşa | 70,92 | 11 |
| Antalya / Konyaaltı | 68,87 | 25 |
| Antalya / Manavgat | 64,24 | 56 |
| Antalya / Serik | 62,88 | 82 |
| Antalya / Kepez | 61,75 | 112 |
| Antalya / Alanya | 61,10 | 118 |
Genel endeksin hesaplanması için kullanılan ana endeksleri incelediğimizde;
Politik katılım ve karar alma göstergesinde kadın ve erkekler arasındaki eşitliği sağlama hususunda Antalya’da Muratpaşa ilçesi öne çıkmakla birlikte bu göstergede listedeki hiçbir Antalya ilçesi yeterli performans sergileyememiştir. En iyi skora sahip olan Muratpaşa 234 ilçe arasında 22. sıraya yerleşebilmiştir. Bu kategoride Kadıköy/İstanbul en iyi skora sahip ilçedir.
| İlçe İsmi | POLİTİK KATILIM VE KARAR ALMA SKORU | Sıralama |
| Antalya / Muratpaşa | 36,72 | 22 |
| Antalya / Konyaaltı | 27,12 | 43 |
| Antalya / Manavgat | 18,63 | 85 |
| Antalya / Serik | 16,30 | 98 |
| Antalya / Kepez | 13,16 | 130 |
| Antalya / Alanya | 12,66 | 138 |
Not: Politik katılım ve karar alma kategorisinde; belediye meclis üye sayısı, belediye başkan yardımcısı sayısı, belediye müdür sayısı, belediyede müdürlerin yönettiği toplam yıllık bütçe, belediye çalışan sayısı ve ilçedeki muhtar sayısı göstergeleri incelenmektedir.
Ekonomik hayata ve kaynaklara erişim temasında Konyaaltı ilçesi Muratpaşa ilçesini geride bırakmıştır. Bu göstergede Konyaaltı ilçesi tüm ilçeler içinde 3. sırada yer alarak, Antalya ilçelerinin tüm kategorilerdeki en iyi sıralamasını elde etmiştir. Konyaaltı, Karşıyaka/İzmir ve Çukurova/Adana’dan sonra ekonomik hayat ve kaynaklara erişim konusunda kadın ve erkek eşitliğinin en iyi sağlandığı ilçe olarak öne çıkmaktadır.
| İlçe İsmi | EKONOMİK HAYAT VE KAYNAKLARA ERİŞİM SKORU | Sıralama |
| Antalya / Konyaaltı | 55,81 | 3 |
| Antalya / Muratpaşa | 51,93 | 12 |
| Antalya / Serik | 45,62 | 54 |
| Antalya / Manavgat | 45,62 | 55 |
| Antalya / Alanya | 43,55 | 77 |
| Antalya / Kepez | 43,38 | 82 |
Not: Ekonomik hayata ve kaynaklara erişim kategorisinde; tapu sahipliği, tüm mülkiyet satışlarında satın alınan tapu sayısı, iş yeri sahipliği, çalışan sayısı 10’dan büyük olan iş yeri sahipliği, sigortalı sayısı, kısmi zamanlı çalışan sayısı, ilçe düzeyinde özel sektör çalışan sayısı, ilçe düzeyinde kamu çalışanı sayısı ve ehliyet sahipliği göstergeleri incelenmektedir.
Eğitim skorunda Antalya ilçelerinin iyi bir performans sergileyemediği, endeks tablosunda görülmektedir. En iyi skor Muratpaşa ilçesinde olmakla birlikte 234 ilçe içerisinde 21. sırada yer almaktadır. Diğer ilçelerin de sıralamaları oldukça geride kalmaktadır. Eğitim kategorisinde Türkiye genelinde en iyi skor 96,21 ile Beşiktaş/İstanbul’dadır.
| İlçe İsmi | EĞİTİM SKORU | Sıralama |
| Antalya / Muratpaşa | 92,94 | 21 |
| Antalya / Manavgat | 90,59 | 60 |
| Antalya / Konyaaltı | 90,45 | 65 |
| Antalya / Serik | 88,39 | 108 |
| Antalya / Kepez | 88,35 | 112 |
| Antalya / Alanya | 86,33 | 148 |
Not: Eğitim kategorisinde; okuma yazma bilme oranı, lise mezunu oranı, üniversite mezunu oranı, lisansüstü mezunu oranı ve ortalama eğitim süresi göstergeleri incelenmektedir.
Sağlık ve sporun birlikte değerlendirildiği kategoride Manavgat ilçesinin öne çıktığı görülmektedir. Manavgat bu kategoride 8. sırada yer alırken hemen arasından 9. sırada Kepez ve 11. sırada Konyaaltı ilçesi takip etmektedir. Türkiye genelinde bu anlamda en yüksek skoru alarak kadın erkek eşitliğini en yüksek oranda sağlayan ilçe Şahinbey/Gaziantep olmuştur. Çok yakın bir skor ile Merkez/Yalova ise 2. sırada konumlanmıştır.
| İlçe İsmi | SAĞLIK VE SPOR SKORU | Sıralama |
| Antalya / Manavgat | 102,13 | 8 |
| Antalya / Kepez | 102,13 | 9 |
| Antalya / Konyaaltı | 102,11 | 11 |
| Antalya / Muratpaşa | 102,07 | 13 |
| Antalya / Alanya | 101,85 | 36 |
| Antalya / Serik | 101,21 | 175 |
Not: Sağlık ve spor kategorisinde; doğuşta beklenen yaşam süresi, farklı ölüm nedenleri, lisanslı sporcu sayısı ve faal sporcu sayısı göstergeleri incelenmektedir.
Göstergeler genel olarak incelendiğinde, Antalya ilçelerinin kadın-erkek eşitliği konusunda en iyi performansları Ekonomik hayata ve kaynaklara erişim ile Sağlık ve spor kategorilerinde gösterdiği görülmektedir. Öte yandan Politik katılım ve karar alma skoru ile Eğitim kategorileri, Antalya ilçelerinin kadın-erkek eşitliği konusunda kötü performans sergilediği kategorilerdir. Bu göstergeler göz önünde bulundurularak iyi olan kategorilerde yenilikçi yaklaşımlarla daha da iyi ve eşit olabilmek için çaba gösterilmesi gerekirken kötü performans gösterilen kategorilerle ilgili politikalarda köklü değişikliklere gidilmesi gerektiği açıktır. Mevcut politikalarla elde edilen skor ve sıralamalar özellikle eğitim alanında Antalya’da önemli bir reforma işaret etmektedir. Eğitim kategorisinde okuma yazma bilme oranı, lise mezunu oranı, üniversite mezunu oranı, lisansüstü mezunu oranı ve ortalama eğitim süresi göstergeleri incelenmektedir. Bu bağlamda daha da detaylı çalışılarak hangi ilçelerde hangi göstergenin yeniliğe ihtiyaç olduğunu belirleyerek reformları ilçe düzeyinde ve gösterge bazında düzenlemek önem arz etmektedir. Bir ilçede üniversite mezunu sayısı daha az iken başka bir ilçede daha temel olarak okuma yazma bilme oranı sorunlu alanlar olarak karşımıza çıkabilir. Bu düzeyde yapılacak detaylı çalışmalarla okuma yazma bilme oranın az olduğu ilçede üniversite mezunu sayısını değil okuma yazma bilen sayısını artırarak daha doğru adımlar atılması sağlanacaktır. Aynı şekilde üniversite mezunu sayısı konusunda kadın erkek eşitliğinin tam sağlanamadığı ilçelerde okuma yazma bilen kişilerin oranını artırmak doğru bir çalışma olmayacaktır. Her ilçenin ihtiyaçlarına, sosyoekonomik yapılarına uygun olarak politikalar geliştirilmesi gerekmektedir. Benzer şekilde Antalya ilçelerinde, politik katılım ve karar alma kategorisinde, kadın erkek eşitliği konusunda denge sağlanamadığı görülmektedir. Bu göstergede belediye meclis üye sayısı, belediye başkan yardımcısı sayısı, belediye müdür sayısı, belediyede müdürlerin yönettiği toplam yıllık bütçe, belediye çalışan sayısı ve ilçedeki muhtar sayıları incelenmektedir. İlçe düzeyinde bu göstergelerin hangilerinde eşitliğin sağlanamadığı belirlenerek belli yenilikler ve teşvik edici yapılar sağlanmalıdır. Seçimlerle belirlenen göstergelerde direkt bir düzenleme yapılamayacağından diğer hususlarda, erkeklerle kalifiyelik açısından eşdeğerlik sağlandığı durumlarda kadınlara yönelik yapılacak pozitif ayırımcılık ile ilçelerin bu anlamdaki eşitlik sağlama yetkinliği önemli ölçüde artacaktır. Bu ilçelerde kadınların siyasi hayata daha aktif bir şekilde katılmaları için gerekli destek ve teşviklerin yapılması, bu anlamda faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşlarının aktifliği önem arz edecektir.
ATSO Müşaviri Seçil Gülbudak Dil
