Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) bankalar tarafından verilerin kredilerin verilerini tutmakta ve üçer aylık periyotlarla yayınlamaktadır. Şubat ayında yayımlanan 2020 yılının Aralık dönemine (4. çeyreğine) ait verilere göre Türkiye genelinde toplam 3,57 trilyon TL kredi kullanımı gerçekleşmiştir. Bu değer 2019 yılının aynı döneminde 2,65 trilyon TL olup 1 yıl içinde bankalar tarafından kullandırılan kredilerin %35 arttığı görülmektedir.

2020 yılında kullanılan kredilerin sektörel dağılımına bakıldığında ise %20 ile imalat sanayi ilk sırada yer almaktadır. İmalat sanayini %12 ile perakende ve toptan ticaret, %8 ile inşaat ve %7 ile elektrik, gaz ve su kaynakları üretim ve dağıtımı sektörleri izlemektedir. Otel ve restoranların yer aldığı turizm sektörü ise 129 milyar TL kredi ile %4’lük bir paya sahiptir. Geçen yıl turizm sektörünün oranı 88 milyar TL ile %3 düzeylerinde idi. Veriler il bazında incelendiğinde, İstanbul’un kredilerin %39’unu kullandığı görülmektedir. İstanbul’u %13 ile Ankara, %5 ile İzmir ve %4 ile Antalya takip etmektedir.

Pandemi döneminde en fazla etkilenen sektörlerin başında turizm gelmektedir. Yurtiçi ve yurt dışı seyahat kısıtlamaları, otel ve restoranların kapanması ve açıldığında bile sadece belirli kapasitelerle çalıştırılabilmesi gibi engeller nedeniyle turizm sektörü bu pandemi sürecini en ağır şekilde yaşayan sektör olmuştur. Bu kapsamda turizm işletmeleri de pandeminin olumsuzluklarını minimum etki ile atlatabilmek için en önemli kaynak olarak kredilere tutunmuştur. 2020 yılının Aralık dönemi verilerine göre geçen yıl turizm sektöründe 129 milyar TL kredi kullanılmıştır. Bu kredilerin %41’i (53 milyar TL) sadece Antalya tarafından kullanılmıştır. Antalya’dan sonra turizm sektöründe en fazla krediyi 42 milyar TL ile (%33) İstanbul kullanmıştır.

Antalya özelinde krediler incelendiğinde elbette turizmin ağırlığı öne çıkmaktadır. Turizmden sonra öne çıkan diğer sektörler ziraat ve balıkçılık, toptan ticaret ve komisyonculuk ile inşaat olarak sıralanabilir. Ancak bu sektörlerin payı %5’lere bile ulaşamamaktadır. Bu nedenle turizm sektörü Antalya’nın belkemiği niteliğindedir. 2019 yılında toplam 92,9 milyar TL kredi kullanan Antalya, 2020 yılında %46’lık bir artışla 136 milyar TL’lik bir kredi kullanımı yapmıştır. Öte yandan Antalya turizm sektörü daha yakından incelendiğinde, 2019 yılında 35,5 milyar TL olan kredi kullanımı 2020 yılında %49 artarak 52,9 milyar TL ye çıkmıştır. Buradan da görüleceği üzere turizm sektöründe kullanılan krediler diğer sektörlerde nazaran daha fazla artmıştır.

Turizm, döviz ağırlıklı bir sektör olduğundan kredi miktarlarındaki artış kur artışı ile birlikte değerlendirildiğinde tablo daha da korkutucu bir hal almaktadır. Turizm sektörü Türkiye için de lokomotif sektör olmakla birlikte Antalya için çok daha önemli bir konumdadır. Turizm Antalya’nın en önemli sektörlerinden biri iken Antalya da Türkiye için en önemli turizm bölgesidir. Salgının vurduğu sektörlerin başında gelen turizmde kredi borçları büyümekte ve dolayısıyla bankalar gözlerini bu sektördeki en büyük aktör olan Antalya’ya çevirmektedir. ATSO’nun Akdeniz Üniversitesi ve BAKA iş birliği ile hazırlamış olduğu “Covid-19 Pandemisinin Antalya Ekonomisine Etkisi (Tr61 Girdi-Çıktı Tablosu İle Senaryo Analizleri)” raporunda TR61 Bölgesi ve özellikle de Antalya’da pandeminin turizm sektöründeki kayıplarının %70 civarında olacağı öngörülmüştü. Sektör temsilcileri ile yapılan görüşmelerde bu kayıbın Antalya’da tahmin edilenden de fazla gerçekleştiği, %80’lerin bile üzerinde çıktığı tespit edilmiştir. Yatırım danışmanı eski bankacı Feti Kuyucu, özellikle kitle turizminde çok önemli bir aktör olan Antalya’nın sektördeki bu denli büyük artışı nedeniyle bankaların Antalya’daki otelleri takibe aldığını, sektörün ise kredilerde yeniden yapılandırma beklediğini aksi takdirde otellerin el değiştirebileceğini belirtmektedir. Kuyucu ayrıca borçlanmaların daha kontrollü ve öz kaynak dengeli olarak kurgulanması gerektiğini, ödenme kabiliyeti olan ancak geçici sorun yaşayan veya yaşaması muhtemel sektörel kredilerin yeniden yapılandırılması, aksi takdirde regülasyonlar, eliminasyonu, sektörden çıkışları, el değiştirmeleri ve takipteki kredi oranlarını beklenilenin üzerine çıkartacağını ifade etmiştir.

ATSO olarak her fırsatta turizmin kalbi olan Antalya’nın pandemiden en fazla etkilenen sektör olduğunu dile getirmiş, Antalya’nın afet bölgesi ilan edilmesi için gerekli yerlere talepleri iletmiş durumdayız. Bu konuların takipçisi olmaya devam edeceğiz ve bu kapsamda il özelinde geliştirilecek olan desteklerin Antalya’da önemli etkileri olacağını savunmaktayız.

Seçil Gülbudak Dil

Müşavir