COVID-19’UN E-TİCARETE ETKİSİ

Ticaret Bakanlığı www.eticaret.gov.tr sitesinde “e-ticaret Bilgi Platformu”nu oluşturdu ve bu platform aracılığıyla e-ticaret ile ilgili mevzuat, destek, danışmanlık, akademi gibi birçok konuda hizmet sunmaktadır. Platform bizlere uzun zamandır beklenen e-ticarete ilişkin istatistiki veriler de sunmaktadır. Şimdilik sadece 2019 yılı verileri ile 2020 yılının ilk 6 ayının verileri yayınlanmış olsa da özellikle pandemi sürecinde önemi anlaşılan ve kullanımı çok artan elektronik ticarete yönelik önemli bilgiler sunmaktadır.

2019 yılının ilk 6 ayında toplam 55,9 milyar ₺ e-ticaret hacmi elde edilirken bu yılın ilk 6 ayından geçen yıla kıyasla %64’lük bir atış yaşanmış ve toplam 91,1 milyar ₺ değere ulaşılmıştır. Pandemi nedeniyle gümrüklerde yaşanan sıkıntılardan dolayı bu yıl yapılan elektronik ticaretin %91’i yurtiçinden yapılmıştır. Türkiye toplam e-ticaret alışverişinin %5’ini diğer ülkelerden yaparken toplam e-ticaret hacminin %4’ünü de diğer ülkelerin Türkiye’den yaptıkları alımlar oluşturmuştur.

Genel ticarette yaşanan zorunlu düşüş ile birlikte e-ticarette önemli bir artış görülmüştür. 2019 yılının ilk 6 ayında e-ticaret toplam ticaretin %8,4’ünü oluştururken 2020 yılının ilk 6 ayında bu oran %14,2’ye çıkmıştır. Özellikle mayıs ayında önemli bir sıçrama yaşayan e-ticaret hacmi, geleneksel ticaretin o dönemlerde düşük seyretmesiyle toplam ticaretin %18,4’ünü kapsamıştır. Bu değer, verilerin yayınlanmaya başladığı 2019 yılından beri en yüksek orandır. 2019 yılında e-ticaretin en aktif olduğu ay olan kasım ayında bile sadece %13,5’lik bir seviyeye ulaşabilmiştir. 2020 yılına ait tüm veriler yayınlandığında kasım ayının verilerinde de önemli bir atış yaşanmış olması beklenmektedir. Zira e-ticaret açısından görece daha normal seviyelerde seyreden haziran ayında geçen yıl 9 milyar ₺’lik bir e-ticaret hacmi oluşmuşken bu yıl %93’lük bir artış ile 17,5 milyar ₺’lik bir e-ticaret hacmi elde edilmiştir. Haziran ayı 2020 yılında yeni normal dönemin başlamış olduğu, görece geleneksel ticaretin hareketlenmeye başladığı bir ay olduğu düşünüldüğünde tüketicilerin kazanmış olduğu e-ticaret alışkanlığını bırakmadığını söylemek mümkündür.

E-ticaret Bilgi Platformu üzerinden verilen istatistiklerden bir diğeri de en fazla e-ticaret hacminin elde edildiği günlere ilişkin verilerdir. 2020 yılının ilk 6 ayında tüketiciler alışverişlerinin %17,1’ini pazartesi günü yaparken sadece %9,6’sını pazar günü yapmışlardır. Tüketicilerin e-ticaret alışverişlerinde daha çok hafta içini tercih etmesi ya da en azından hafta içi daha yüksek sepet tutarında alışveriş yapmaları firmaların reklamlarında göz önünde bulundurması gereken bir bilgi olarak öne çıkmaktadır.

2020 yılının ilk 6 ayında verilen toplam 850,7 milyon adet (2019 yılı ilk 6 ayında 558,7 milyon adet) ve 91,7 milyar ₺ tutarındaki e-ticaret siparişinin %63,3’ü (58,1 milyar ₺) kredi kartı, banka kartı vb. kartlı işlemlerle gerçekleştirilirken %4’ü (3,4 milyar ₺) kapıda ödeme ve %32’si (30,1 milyar ₺) havale/EFT diğer ödeme yöntemleri ile ödenmiştir. Bu veriler e-ticaret yöntemiyle ticaret yapan tüketicilerin önemli bir kısmının alışveriş sırasında en çabuk ödeme yöntemi olan kartlı işlemleri tercih ettiğini göstermektedir. Buradan yola çıkarak pazar yerlerinin ve/veya kendi siteleri üzerinden e-ticaret yapan işletmelerin ödeme adımlarında sağlayacakları işlem kolaylıkları e-ticaret hacmine önemli bir katkı sağlayacağını söylemek mümkündür. Zira kartlı işlemlerle yapılan alışverişlerde ortalama sepet tutarı 178,8 ₺, kapıda ödemelerde 70,6₺ ve havale/EFT diğer ödeme yöntemleri ile 63,2 ₺’dir.

E-ticaret istatistikleri sektörel bazda incelendiğinde 2020 yılının ilk 6 ayında yapılan alışverişlerde en yüksek sepet tutarı ortalama 907 ₺ ile havayollarındadır. Pandemi ile neredeyse tamamen duran havayolu ulaşımı, seyahatlerin açılmasıyla kapalı olan dönemlerdeki zararları kapatmak adına ciddi pazarlama ve satış stratejileri geliştirmişlerdir. Ayrıca pandemi öncesi ocak ve şubat ayları da havayolu taşımacılığında görece yüksek dönemler olduğu için havayolu ile ilgili alışverişler ortalama sepet tutarında ilk sırada yer almıştır. Bunu 214 ₺ ile giyim ve 167 ₺ elektronik takip etmektedir.

Sektörel sonuçlar geçen yıla göre kıyaslandığında, en fazla artışın %434 ile gıda/süpermarket ürünlerinde olduğu görülmektedir. Bunu %116 artış ile yazılım sektörü takip etmektedir. Beyaz eşya sektörü de %90’lık bir artış ile e-ticaretteki gücünü hissettirmiştir.

Öte yandan e-ticarette geçen yıla göre en fazla azalış gösteren sektörler incelendiğinde havayolları göze çarpmaktadır. E-ticaret yolu ile havayolları sektöründe yapılan alışverişlerde geçen yılın ilk 6 ayına kıyasla bu yılın ilk 6 ayında %42’lik bir düşüş gözlemlenmiştir. Bu yıl e-ticarette düşüş gözlemlenen diğer sektörler de yine turizm ile ilişkili olan seyahat, konaklama, eğlence ve araç kiralama sektörleridir.

Ticaret Bakanlığı, yayınladığı istatistiklerle COVID-19’un etkilerini de ölçebilmek adına 2019 ve 2020 yıllarının Mart, Nisan ve Mayıs aylarındaki e-ticaret harcamalarını sektörel olarak karşılaştırmıştır. Bu kapsamda, pandeminin ilk kapanma dönemlerini içeren Mart, Nisan ve Mayıs aylarında e-ticaret yöntemiyle gıda-süpermarket sektöründe 246 milyon ₺ alışveriş yapılırken bu yıl aynı dönemde gıda-süpermarket sektöründe %420 bir artış yaşanmış ve toplam 1,3 milyar ₺ alışveriş yapılmıştır. Gıda-süpermarket sektörünü %169’luk bir artış ile kimyasallar, %102’lik bir artışla beyaz eşya ve %86’lık bir artışla anne ve bebek ürünleri takip etmiştir. Kimyasalların artışı bu dönemde hijyen öneminin artışı ile doğru orantılı iken beyaz eşya ile anne ve bebek ürünlerindeki artış ilgi çekicidir. Bu istatistikler insanların evde vakit geçirdiğinde evde kullanılacak ürünlere daha fazla yöneldiğini göstermektedir. Öte yandan konaklama, seyahat-taşımacılık ve havayollarında geçen yılın Mart, Nisan ve Mayıs aylarına kıyasla bu yıl aynı aylarda sırasıyla %80, %76 ve %75’lik düşüşler gözlemlenmiştir.