Türkiye’nin teknoloji geliştirme-ticarileştirme yetkinliklerini patent verisi ile ortaya çıkarmak ve patent ekosisteminin gelişimini görünür kılmak misyonuyla hazırlanan Türkiye’nin Patent Raporu 2021, 28 Nisan 2022 tarihinde yayımlanmıştır. Patent Effect tarafından hazırlanan bu rapor ile Türkiye’deki firmaların, üniversitelerin ve diğer kurumların inovasyon performansların en önemli göstergelerinden biri olan patent başvuru ve tescil sayıları ile inovasyon trendleri bakımından önemli çıkarımlar yapılmaya çalışılmıştır. Biz de bu yazımızda, raporda öne çıkan bazı bulguları derleyerek Türkiye’nin patent ekosistemine geniş bir çerçeveden bakmaya çalıştık.
31 Aralık 2021 tarihi itibariyle Türkiye’de faaliyet gösteren tüm kurumlar (firmalar, üniversiteler, araştırma merkezleri, startup firmalar ve bireysel buluşçular) tarafından Türk Patent ve Marka Kurumu’na yapılan patent başvurularında 2021 yılında %2,91’lik bir artış gerçekleştiği görülmektedir. Faydalı model başvurularında ise %23,51 oranında artış meydana gelmiştir. 2021 yılında tescil edilen patent sayısında ise %50,95 oranında artış gerçekleştiği tespit edilmiştir.
1995-2021 yılları arasında toplamda en fazla patent başvurusu yapılan şehir beklendiği üzere İstanbul olmuştur. İkinci sırada Ankara’nın, üçüncü sırada ise Bursa’nın yer aldığı görülmektedir. Bu şehirleri sırasıyla İzmir ve Kocaeli takip etmektedir. 2021 yılı sonuna kadar en az patent başvurusu yapılan şehirler arasında ise Ardahan ve Ağrı son iki sırada yer almaktadır.
2021 yılı özelinde incelendiğinde Türk Patent ve Marka Kurumu’na yapılan patent başvuru sayılarına göre, İstanbul yine birinci sırada yer alırken, onu sırasıyla Ankara, İzmir, Bursa ve Kocaeli takip etmektedir. Diğer yandan, ilk 10’da yer alan Sakarya’nın bir önceki yıla kıyasla patent başvuru sayısını %38 oranında artırdığı görülmüştür. Antalya ise 3 basamak birden yükselerek 10. sıradan 7. sıraya tırmanmış ve 2021 yılında 170 patent başvurusu yapmıştır. Manisa’nın ise, 2020 yılında 5. sırada yer almasına rağmen 2021 yılında ilk 10’da girememiş (15. sırada) olması dikkat çekmektedir.
Türk Patent ve Marka Kurumu verilerine göre 1995-2021 yılları arasında toplamda en fazla patent tescili alan şehir beklendiği üzere İstanbul olmuştur. İkinci sırada Ankara’nın, üçüncü sırada ise Bursa’nın yer aldığı görülmektedir. Bursa’yı Kocaeli ve İzmir takip etmektedir. 2021 yılı sonuna kadar en az patent tescili alan şehirler arasında ise Bayburt ve Artvin hiç patent tescili alamamıştır. 2021 yılında tescil edilen patent sayısında da İstanbul’un listenin birinci sırasında yer aldığı görülmektedir. Diğer yandan ilk 10’da yer alan şehirler içinde, 2020 ve 2021 yıllarında tescil edilen patent sayısındaki değişim oranına göre Kayseri’nin liderliği (%90 artış) dikkat çekmektedir. 2019-2020 arasında tescil edilen patent sayısındaki değişim oranına göre lider olan Manisa’nın 2021 yılı performansındaki düşüş (%70 azalma) dikkat çekmektedir.
2021 yılında en fazla PCT (Patent Cooperation Treaty – Uluslararası patent başvuruları) başvurusu yapan ülkelerden Çin, ABD ve Japonya’nın zirvede ver aldığı genel sıralamada, Türkiye 16. sırada yer almıştır. 2021 yılında Türkiye’den yapılan PCT başvuru sayısı %13,2 artış göstererek 1829’a yükselmiştir.
EPO’nun European Patent Office – Avrupa Patent Ofisi) verilerine göre ise 2021 yılında tüm dünyadan EPO’ya yapılan Avrupa Patent başvurularında, bir önceki yıla göre %4,5 oranında artış gerçekleşmiştir. Türkiye’den yapılan Avrupa patent başvurularının yıllar içinde gösterdiği eğilime bakıldığında ise; başvuruların 2017 yılında en yüksek seviyeye (911) ulaştığı görülmektedir. 2018 ve 2019 yıllarında başvuru sayılarında düşüş gözlemlense de başvurularının 2020 yılından itibaren tekrar yükselişe geçtiği görülmektedir. 2021 yılında ise, Türkiye’den yapılan Avrupa patent başvurularının bir önceki yıla göre %21 oranında artış gösterdiği ve 732’ye yükseldiği tespit edilmiştir. Avrupa Patent Ofisi’nin verilerine göre, 2021 yılında tescil edilen Avrupa Patent sayısında, bir önceki yıla göre %18,6 oranında düşüş meydana geldiği görülmektedir. Türkiye’den yapılan Avrupa patent başvurularının tescil edilme performansına bakıldığında ise; 2021 yılında tescil edilen Avrupa patent sayısının bir önceki yıla göre %32 oranında düştüğü ve 252’ye gerilediği tespit edilmiştir.
2021 yılında yapılan Avrupa patent başvurularının sayısına göre oluşan global performans tablosunda; Türkiye, tüm dünya ülkeleri arasında 23. sırada yer almıştır.
2020-2021 yıllarında yapılan Avrupa patent başvuru sayısındaki değişim oranına göre ise, Türkiye %21 artış oranı ile Çin’den sonra 2. sırada gelmektedir.
Buluşlarını Türkiye’de korumak için patent başvurusu yapan kurumların ve kişilerin orijin ülkeleri analiz edildiğinde, 1995-2021 yılları arasında toplamda en fazla patent başvurusu yapan ülkelerin sırasıyla Almanya, ABD ve İsviçre olduğu görülmektedir. 2021 yılında yapılan patent başvurularının analizine göre ise Almanya ve ABD’yi İtalya’nın takip ettiği tespit edilmiştir. Son 5 yıllık dönemde, Türkiye’ye yaptıkları patent başvurularında önemli artışlar gösteren ülkeler arasında Slovakya (%80 artış), Macaristan (%80 artış), Hindistan (%67 artış), Portekiz (%67 artış) ve Norveç (%45 artış) dikkat çekmektedir. Patent başvuru sayısında geçen yıla kıyasla 2021 yılında en fazla artış gerçekleştiren ülkeler ise sırasıyla Slovakya (%125 artış), Macaristan (%100 artış), Hindistan (%58 artış), İrlanda (%27 artış) ve Portekiz (%25 artış) oldu.
Buluşlarını Türkiye’de korumak için patent tescili alan kurumların ve kişilerin orijin ülkeleri analiz edildiğinde, 1995-2021 yılları arasında toplamda en fazla patent tescili alan ülkelerin sırasıyla Almanya, ABD ve İsviçre olduğu görülmektedir. 2021 yılında Türkiye’de tescil edilen patentlerin analizine göre ise yine bu 3 ülke zirvede yer almaktadır. Son 5 yıllık dönemde, Türkiye’ye tescil edilen patent sayısında önemli artışlar gösteren ülkeler arasında Portekiz (%150 artış), Macaristan (%129 artış), Hindistan (%114 artış), Slovakya (%60 artış) ve Norveç – Çin (%48 artış) dikkat çekmektedir. Patent tescil sayısında geçen yıla kıyasla 2021 yılında en fazla artış gerçekleştiren ülkeler ise sırasıyla Macaristan (%78 artış), Hindistan (%50 artış), Slovakya (%33 artış), Norveç (%33 artış) ve İrlanda (%23 artış) oldu.
Türkiye’de faaliyet gösteren firmaların 2021 yılı Türkiye (TR) patent başvuru performanslarına ek olarak portföylerinde yer alan toplam TR patent sayısına göre de performans analizi gerçekleştirilmiştir. 31.12.2021 tarihi itibariyle yayınlanan/tescil edilen toplam TR patent sayısına göre Top 20 sıralaması oluşturulmuştur. TR patent başvuru şampiyonu firmalar sıralamasında listenin zirvesinde sırasıyla; Arçelik, Turkcell ve Vestel yer almaktadır. TR patent tescil şampiyonu firmalar ise sırasıyla; Arçelik, Turkcell ve Ford Otomotiv’dir.
Türkiye’de faaliyet gösteren firmaların 2021 yılında yayımlanan Uluslararası patent başvurularının analizi gerçekleştirilmiş ve Top 20 sıralaması oluşturulmuştur. PCT şampiyonu firmalar sıralamasında listenin zirvesinde; 20 PCT başvurusu ile Aselsan’ın yer aldığı tespit edilmiştir. Sıralamanın 2. sırasında Sanovel İlaç firmasının yer aldığı ve Turkcell ve TUSAŞ (TAI) firmalarının da 18 PCT başvurusu ile 3. sırayı paylaştıkları görülmüştür.
Türkiye’de faaliyet gösteren firmaların 2021 yılında yayımlanan ve tescil edilen Avrupa Patent başvurularının analizi gerçekleştirilmiş ve Top 20 sıralaması oluşturulmuştur.
2021 yılında en fazla EP başvurusu yayımlanan şampiyon firmalar sıralamasında listenin zirvesinde sırasıyla; Arçelik, Vestel ve Aselsan yer almaktadır. 2021 yılında en fazla EP tescili alan şampiyon firmalar sıralamasında ise listenin zirvesinde sırasıyla; Vestel, Arçelik ve Sanko Tekstil yer almaktadır.
2021 yılında en fazla TR başvurusu yayımlanan şampiyon Üniversiteler sıralamasında listenin zirvesinde sırasıyla; İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, Ege Üniversitesi ve Erciyes Üniversitesi yer almaktadır. 2021 yılında en fazla TR tescili alan şampiyon Üniversiteler sıralamasında ise listenin zirvesinde sırasıyla; İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, İstanbul Üniversitesi ve TÜBİTAK yer almaktadır.
Türkiye’de faaliyet gösteren Üniversitelerin (Araştırma merkezleri dahil) 2021 yılında yayımlanan Uluslararası patent başvurularının analizi gerçekleştirilmiş ve Top 20 sıralaması oluşturulmuştur. PCT şampiyonu üniversiteler sıralamasında listenin zirvesinde; 25 PCT başvurusu ile Çukurova Üniversitesi’nin yer aldığı belirlenmiştir. Sıralamanın 2. ve 3. sırasında ise 22 PCT başvurusu ile Erciyes Üniversitesi ve Medipol Üniversitesi’nin yer aldığı görülmüştür. Toplam PCT başvurularının sayısına göre Top 20 sıralaması oluşturulmuştur. PCT şampiyonu üniversiteler sıralamasında listenin zirvesinde; TÜBİTAK’ın yer aldığı görülmektedir. Sıralamanın 2. sırasında Koç Üniversitesi, 3. sırada ise İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) ve Medipol Üniversitesi yer almaktadır.
2021 yılında en fazla EP başvurusu yayımlanan şampiyon üniversiteler sıralamasında listenin zirvesinde sırasıyla; Koç Üniversitesi, Yeditepe Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi ve ODTÜ yer almaktadır. 2021 yılında en fazla EP tescili alan şampiyon Üniversiteler sıralamasında ise listenin zirvesinde sırasıyla; Özyeğin Üniversitesi, TÜBİTAK ve Koç Üniversitesi yer almaktadır.
Analiz sonuçlarına göre, son 1 yılda (2020-2021) yayımlanan patent başvurularında meydana gelen değişime bakıldığında Medikal Teknolojiler, Tekstil ve Yapay Zeka kategorilerinde en fazla artışın gerçekleştiği tespit edilmiştir. Diğer yandan Yapay Zeka kategorisinde yayınlanan patent başvurularında son 5 yılda %259 oranında bir artış meydana geldiği görülmektedir.
Yapılan analizler göstermektedir ki Türkiye’nin patent ekosistemi her geçen gün artmaktadır ancak uluslararası ve Avrupa düzeyinde incelendiğinde diğer ülkelerin gerisinde kaldığı görülmektedir. Bu nedenle Türkiye’nin AR-GE çalışmalarına ayırdığı kaynağın GSYH içindeki payının artması, AR-GE çalışmaları yapan firma, kurum ve bireysel girişimcilere desteklerin artırılması gerekmektedir.
Seçil Gülbudak Dil
Müşavir
