Ulusal gelirimizin önemli bir bölümünü oluşturan bitkisel üretim sektörünün yıllar itibariyle gelişiminin izlenmesini sağlamak ve uluslararası karşılaştırmalar yapabilmek için zaman serilerinin oluşturulması gerekmektedir. Bu anlamda tarımsal üretim politikalarına ışık tutacak sağlıklı ve ayrıntılı bitkisel üretim istatistikleri verilerine ihtiyaç vardır. Bu kapsamda ülkemizde yetiştirilen tarımsal ürünlerin üretim miktarlarına ilişkin tahminler Tarım ve Orman Bakanlığından alınmakta ve Resmi İstatistik Programı kapsamında TÜİK tarafından yayımlanmaktadır. TÜİK yılda 2 defa (mayıs ve ekim aylarında) bitkisel üretim tahminlerini, aralık ayı sonunda da yıl içinde gerçekleşen bitkisel üretim miktarını açıklamaktadır.
Bitkisel Üretim Miktarı, bitkisel ürünlere ait üretim miktarlarının ürünlere ait alan ve ortalama verimlerin çarpımıyla elde edilen değerdir. Türkiye geneli olarak hesaplanan bitkisel üretim miktarı ve tahminleri tahıllar ve diğer bitkisel ürünler, sebze ürünleri ile meyve ürünleri, içecek ve baharat bitkileri ayırımında paylaşılmaktadır.
2020 yılında 126 milyon ton bitkisel üretim gerçekleşmişken bu yıl %1,4’lük bir düşüş ile 124 milyon tonluk bitkisel üretim gerçekleşmesi beklenmektedir. Geçen yıla göre en büyük kayıp %4,7’lik bir düşüş ile tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerde beklenmektedir. Meyveler, içecek ve baharat bitkileri kategorisinde %7,1’lik bir artış beklenirken sebzelerde üretim miktarının geçen yıl ile benzer olması, sadece %0,3’lük bir düşüş gözlemleneceği tahmin edilmektedir.
Bitkisel Üretim Değerleri, 2020 yılı gerçekleşen ve 2021 tahmini
Tahıl üretiminin 2021 yılında 2020 yılına kıyasla azalacağı tahmin ediliyor.
Tahıl ve diğer bitkisel ürünler kapsamında tahılların yanı sıra patates, kuru baklagiller, yenilebilir kök ve yumrular, yağlı tohumlar, tütün, şeker pancarı, şeker kamışı, tekstilde kullanılan ham bitkiler ile parfümeri, eczacılık ve benzeri alanlarda kullanılan bitkiler, yem bitkileri tohumları incelenmektedir. Bu ürün grubunda 2021 yılında 67,9 milyon ton ürün elde edilmesi beklenmektedir. Bu değer geçen yıla kıyasla %4,7’lik bir düşüşe işaret etmektedir. Bu grubun en yüksek düşüşü %8,8 ile şeker pancarındadır. Şeker pancarını %5,5’lik düşüş ile tahıllar izlemektedir. Geçtiğimiz haftalarda açıklanan kuraklık raporu bu tahminleri destekler niteliktedir. Öte yandan en büyük artış ise tekstilde kullanılan hammaddeler olan pamuk, keten ve kenevirde beklenmektedir. Geçen yıla kıyasla özellikle pamuk üretiminde önemli bir artış bizi beklemektedir. Benzer oranda bir artış ketende de beklenmektedir ancak ketenin genel olarak üretim miktarı pamuğa oranla çok düşük kaldığı için bu gruptaki bu önemli artış pamuk sayesinde elde edilecektir. Sıcağa ve kurağa dayanıklı olup, toprak ayırt etmeyen buğdaygiller ailesine ait bir yem bitkisi olan sorgum üretimi geçen yıl 5 ton ile sınırlı kalırken bu yıl %440 artarak 27 ton olması beklenmektedir. Ürün bazında en büyük düşüş ise yağlı tohumlar kategorisinde incelenen kenevirde (tohum) beklenmektedir. 2020 yılında 273 ton elde edilen kenevirden bu yıl %92,3’lük bir düşüş yaşanarak 21 ton elde edilmesi beklenmektedir. Yani Kenevirin lif olarak üretiminde artış beklenirken tohum olarak üretiminde düşüş beklenmektedir. Bu grubun üretim miktarı açısından en önemli bölümünü oluşturan buğday, arpa ve mısırda sırasıyla %7,3, %6 ve %1,5’lik düşüşler beklenmektedir.
Sebze üretiminin 2021 yılında 2020 yılına kıyasla azalacağı tahmin ediliyor.
Sebze üretiminin geçen yıl 31,2 milyon ton olarak gerçekleşirken bu yıl %0,3 azalarak 31,1 ton olacağı tahmin edilmektedir. Alt gruplar bazında incelendiğinde en fazla düşüş %3,4 ile baklagil sebzelerinde ve ardından %1 ile yumru ve kök sebzelerde beklenmektedir. En fazla artış ise karnabahar, brokoli, mantar ve yaprağı yenen sebzelerin incelendiği başka yerde sınıflandırılmamış diğer sebzeler grubunda %2,3 bir oran ile beklenmektedir. Ürün bazında en büyük artış meyvesi için yetiştirilen sebzeler grubundan pepino’da %72’lik bir oran ile beklenmektedir. Semizotu ile Türkiye’deki toplam üretimlerin yarısından fazlasının Antalya’da gerçekleştiği çarliston biber ve mantar, 2021 yılında üretimi en fazla artması beklenen sebzeler olarak karşımıza çıkmaktadır. Öte yandan bakla, barbunya ve bamya, üretiminde en fazla düşüş beklenen sebzelerdir. Hem Antalya özelinde hem de Türkiye genelinde en fazla yetişen sebze olan domateste 2020 yılına kıyasla %1,5’lik bir düşüş ile 13 milyon tonluk bir üretim beklenmektedir.
Meyve üretiminin 2021 yılında 2020 yılına kıyasla artacağı tahmin ediliyor.
2020 yılında elde edilen 23,6 milyon tonluk meyve, içecek ve baharat bitkilerine karşılık 2021 yılında %7,1’lik artışla 25,3’lük bir üretim elde edilmesi beklenmektedir. Antalya için de büyük bir öneme sahip olan turunçgil üretiminde 2021 yılında %21,9’luk bir artış ile 5,3 milyon tonluk bir üretim beklenmektedir. Turunçgiller içinde ise en büyük üretim artışı %38,7 ile portakalda beklenmektedir. %44,2’lik bir artış ile en fazla artışın beklendiği ürünlerden biri olan zeytinin de içinde yer aldığı zeytin ve diğer sert kabukluların üretiminde %16,9’luk bir artış ile 3,3 milyon ton mahsul elde edileceği tahmin ediliyor. Baharat bitkileri grubunda da %10’luk bir artış beklenirken meyveler kategorisinde en büyük artış bir baharat bitkisi olan çörek otundan beklenmektedir. 2020 yılında 3,4 bin tonluk çörek otu üretimine karşın 2021 yılında %93,4’lük artış ile 6,6 bin tonluk üretim beklenmektedir. Öte yandan baharat bitkilerindeki artışı sınırlayan en büyük azalış kapari bitkisinde beklenmektedir. 2021 yılında sadece 1 tonluk bir kapari üretimi elde edileceği tahmin edilmektedir. Bu değer 3 ton olan 2020 yılı üretiminin %66,7 oranında düşmesine tekabül etmektedir. Anason, kimyon, rezene de baharat bitkilerinin genel artışını sınırlandıran diğer bitkilerdir. Zeytin ve diğer sert kabukluların değerlendirildiği grupta zeytinin %44,3’lük artışına karşılık antep fıstığında %66,3’lük bir düşüş beklenmektedir. Üretim miktarı açısından değerlendirildiğinde en büyük paya sahip olan elmada %0,9’luk, üzümde %0,2’lik azalış beklenmektedir. Türkiye için en önemli kapasitesinin Antalya’da olduğu muz üretiminde de %11,5’lik bir artış ile 812 bin ton ürün elde edilmesi tahmin edilmektedir. Maviyemiş (bluberry), böğürtlen, ahududu gibi tropik meyvelerin üretiminde de önemli artışlar beklenmektedir.
2021 yılına ait ikinci üretim tahminleri TÜİK tarafından 25 Ekim 2021 tarihinde yayımlanacak. Aralık ayı sonunda ise yıllık gerçekleşmeler açıklanmış olacak. Ancak stratejik karar sürecinde bu bitkisel üretim tahminleri büyük önem arz etmekte, karar sürecine önemli bilgiler sağlamaktadır. Birinci tahminler genel olarak incelendiğinde tahıllarda düşüş beklenirken sebze tarafında çok ciddi olmayan bir azalış; bu ikisine karşılık meyve kategorisinde artış tahmin ediliyor. Tahıl ürünleri ülke genelinde çok büyük alanlara ve çok büyük üretim miktarlarına karşılık geldiği için tahıllardaki düşüş Türkiye için 2021 yılına ait genel üretim miktarında düşüşe sebep olmaktadır. Antalya özelinde değerlendirildiğinde, domateste düşüş beklenirken turunçgillerde, muzda, mantarda ve tropik meyvelerde artışlar beklenmektedir. Bu ürünler Türkiye genelinde en fazla Antalya’da üretildiği için kentimiz adına sevindirici bir haber niteliğindedir Tarım sektörü Antalya için çok önemli bir yere sahiptir özellikle pandemi sürecinde hizmet sektörünün fazlaca kesintiye uğraması ile ilin ekonomisini büyük ölçüde ayakta tutan sektör tarım olmuştur. Bu nedenle tarım sektöründe verimin ve üretimin artması Antalya ekonomisinin hizmet sektörüne olan bağlılığını azaltmak adına büyük önem arz etmektedir. Tarım sektöründe verimin ve üretimin artması için teknolojiye dayalı yeni üretim, izleme ve kontrol tekniklerinin kullanılması, bu alanlarda yeni ARGE çalışmalarının yapılması sürecin önemli bir ayağını oluştururken son zamanlarda öne çıkan yeşil dönüşüm konusu ise diğer önemli ayağını oluşturmaktadır. Çevrenin yaşam şartlarından olumsuz etkilenmesi, suların kirlenmesi gibi olumsuz olaylar tarımda üretimi ve verimi oldukça düşürmektedir. Bu konuda belirlenecek yol haritaları ve atılacak adımlar da tarımsal üretimi önemli ölçüde etkileyecektir.
