Antalya Ticaret ve Sanayi Odası 11.Grup (Orman Ürünleri İşlenmesi ve Ticareti) Meslek Komitesi Ekim ayı olağan toplantısını gerçekleştirdi.
Toplantıda; 5174 Sayılı Kanun doğrultusunda üyelerin iştigal konularına giren ürünlerin imalinden satışına kadar geçen süreçte meydana gelen fire ve zayiat oranlarını belirlemek amacıyla geçtiğimiz yıllarda yapılmış olan çalışmalar, bu süreçte meydana gelen ekonomik ve teknolojik gelişmeler de dikkate alınmak suretiyle tekrar gözden geçirildi.
Bu bağlamda, komitenin faaliyet alanına giren ürünlerin fire ve zayiat oranlarının ekte yer aldığı şekliyle güncellenmesine karar verilmiş olup, alınan karar ve konuyla ilgili ileriye dönük gelmesi muhtemel itirazi ve/veya münferit taleplerin oda organlarınca ayrıca değerlendirilmesi hususlarının Yönetim Kuruluna sunulmasına oybirliği ile karar verildi.
EK:
Çam ve Köknar:
Çam ve köknar tomruklarının mamül hale getirilirken verdiği zayiat oranları tespit edilerek yüzde oranlarıyla aşağıda gösterilmiştir:
Geniş ve Çok Geniş Kuturlu Tomruklar : %30-35
Orta ve İnce Kuturlu Tomruklar : %35-40
Yukarıdaki Nisbetlerin Değerlendirilmesi Talaş : %12
Kırıntı : %15
Görünmeyen Zayiat : %8
Çam ve köknar ağaçlarının mamul hale geldikten sonra atölyede 1-2 aylık bekleme sürecinde %1-2, 3-5 aylık bekleme sürecinde %3-5 fire verir.
İthal (Ukrayna-Sıbırya) Rus Sarı Çamındakı Randıman ve Zayiat Oranları:
1m³ tomruktan 650-700dm³ mamül kereste alınır. %30-35 zayiat olur. %65-70’lık mamul kerestenin içinde; doğramalık lata, lambrılık tahta, pervazlık, süpürgelik vb. çıtalar ve inşaatlık tahta çıkar. %30-35 zayiata; %5-10 havaya uçan, kaybolan, değerlendirilemeyen tozdur. Geriye kalan %20-25’lık kısımda bıçkı tozu, talaş, tahta parçası ve kırıntı olarak değerlendirilir. Bu zayiatın içinde yer alan toz ve tahta parçası değerlendirilebilir iken, talaş çok az bir kıymetle değerlendirilir veya artık olarak atılır. 1m³ tomruk ağırlığı 600-700 kg’dır, toz, talaş, tahta parçası haline gelene kadar uçarak ve kuruyarak 400-450 kg’a kadar düşer. Diğer yerli ve ithal çam türü ağaçlarda bu oranlar aynen geçerlidir.
Kereste:
Ağaç ve Orman Ürünlerine İlişkin Azami Fire Oranları:
| Hammadde | İhraç Edilecek Mamul | Fire (Azami) % | Diib Süre |
| Tomruk | Kereste, Demonte Sandık, Demonte Palet Tahtası, Sandık, Palet | 30-40 | 8 Ay |
| Sanayi Odunu, Maden Direği, Kağıtlık Odun | Kereste, Demonte Sandık, Demonte Palet Tahtası, Sandık, Palet | 40-50 | 8 Ay |
| Tomruk | Planyalanmış Kereste | 40-50 | 8 Ay |
| Hammadde Tomruk (Üretildikten Sonra Kurutulmuş, Yarı Mamul Kalas ve Tahta) | İşlenmiş Mal Malzeme (Budak, Çatlak, Çıra, Çürük, Elyaf bozukluğu temizlendikten sonra fingerjoınt’la (parmak birleştirme) hazırlanan mallardan) kapı sereni, lamine kiriş, masif panel gibi ürünler elde ederken | 40-50 | 8 Ay |
| Tomruk(Meşe, Dişbudak,Kiraz,Kavak,Kayın,Ceviz,Ihlamur,Akçaağaç,Armut,Kestane, Angongür,Avenge,Belli) | Kaplama | 73-55 | 8 Ay |
| Tomruk(Sapelli,Akaju,Sipo,Gül,Okume,Ozigo,Ayous,Duka,Muabi,Amegre,Andung, Kasippo,Movingi,Kavazingo,Bubinga,İroko,Tiama, Frake) | Kaplama | 73-49 | 8 Ay |
Tomruktan Kereste Üretimi:
| FİRE (AZAMİ) % | ||
| Kereste | Sandıklı – Paletli | |
| Kurutma Payı | 3-5 | – |
| Testere Talaşı | 8-10 | 12 |
| Kırıntı Odun | 10-15 | 10-12 |
| Kerestelik Çıta | 8-10 | 2-3 |
| Iskarta Mal(Çürük) | 3-5 | 3-5 |
| Toplam |
Kereste:
Mamül kereste ticaretinde, toptancı firesi : %5
Perakendeci firesi : %8’dir.
Koltuk, kanepe, divan ve iskemle iskeletlerinin imalinde kullanılan kereste’nin cins ve kalitesine göre; %25 ile %50 arasında, mobilya ( büfe, yemek masası. Gardırop sehpa ve şifonyer) imalinde yine kullanılan kereste’nin cins ve kalitesine göre, %20 ile %40 arasında fire ve zayiat vermesi normaldir. Mamül hale gelmiş çam, köknar ve kayın kerestesi havanın tesiriyle rutubet kaybeder. Özellikle çam ve köknar kerestesinde kurumadan ötürü fire; %5-8, kayın kerestesinde ise; %7-10 arasındadır. iğne yapraklı tomrukların keresteye biçilmesi esnasında oluşan, yanları alınmış kereste kayıp ve randıman oranları: çam ve sedir kayıp en az %35, en çok %40; randıman en az %45, en çok %60; %35 zayiatın %10’u testere talaşı ( bıçkı tozu ) %20 ‘si yakacak odun, %5’i veya %10’u havaya uçan ( çöp – pasaf )
çap düşüklüğünden fire: çap düşüklüğü olan kerestelerin satışı hakiki ölçüsü üzerinden yapıldığı cihetle %5’e kadar fire verir. Pindus radiata tomrukların keresteye biçilmeleri esnasında oluşan kayıp ve randıman oranları %40 ile %45 civarındadır. Buna ilaveten Şili’den ithal edilen bu tomruklar Türkiye’deki ölçümleriyle %10-12 arasında aleyhte bir farklılık olur. Bu nedenle de yukarıda belirttiğimiz fire nispetlerine %10-12 oranındaki bu ilaveyi de yapmak suretiyle, tam kayıp ve randıman oranları %50-55 civarında olur.
Kereste, Karaçam ve Kızılçam Ağaçlarının İmalatı Fırasındaki Fire Oranları:
Tomruğu Latalamada %15 – %20
Latadan Tahtaya Dönüşüm (Kuruma Çekimi) %15
Tahtadan Rabıtaya Dönüşümde (Çıra ve Çürük Talaş) %15
Rabıta makinasından çıkıp 65-60-55-50-45-40-35cm boy kesmelerde budak ayırım çıra zayiatı %15 – %20
1m³ üçüncü sınıf tomruk ve sanayi odununda mamul taban tahtası elde edilirken yaklaşık olarak %60 fire verdiği, %40 randımanla çalıştığı sınıflandırma ve kaliteden dolayı sonuçta %40 taban tahtasında 18-25 m² arasında taban ve lambiri elde edilir.
Mobilya üretimindeki fire zayiat oranlarının ise; aktif olarak çalışan mekânlar ve yapılan işlemler göz önüne alınarak;
Sinemalar: sinema gösterim salonları, fuaye v.s.
Alışveriş merkezleri: standlar, teşhir masaları, vitrin, dış cephe v.s.
İş merkezleri: büro ve toplantı masaları, duvar ve yer kaplamaları, ofis dolapları v.s.
Restorasyon: dış cephe duvar kaplamaları, cephe motif işlemeleri, ahşap sütunlar.
İşletmede ağırlıklı olarak masif ağaç, bunun yanında sunta, MDF, suntalam, MDF lam ve kaplamalı işler yapılmaktadır.
Malzemelerin İşlenmesindeki İşlem Sırası ve Buna İstinaden Çıkartılan Zayiat Oranları:
Masif Ağaç: Belirli boy ve ebatlardaki biçilmiş kereste alındıktan sonra yapılmak istenilen projeye dayanılarak kesim listesi çıkartılır. Öncelikle ham daha sonra bitmiş ölçü olmak üzere bu listeler iki ayrı ebat içermektedir. Kullanılan masif ağaçlar gürgen, rus çamı, kestane, maun, ayaus, üroka, limba, tetra, meşe, kızılçam gibi. Ağaçlar her zaman istenilen ebatlarda ve temizlikte olmayabilir. budaklı, ensiz, dokuda deformeler, çatlaklar olabiliyor. Bu sebeplerden dolayı bu şekilde kusurları olan kısımların kerestenin içerisinden ayıklanması gerekir. Bu ayıklanmanın yapılmaması durumunda hedeflenen kaliteyi tutturmak mümkün değildir. Kaliteli ayrıştırma gerçek anlamda yapıldığında fire oranı dolayısıyla artmaktadır. Bunun yanında şerit kesiminde, planya da düzeltilirken istenilen kalınlıkta ebatlanırken de fire vermektedir. Masif ağaçta mamül kereste de fire oranı %25 ile %30 arasında değişir. Tomruktan imal edilirse; %35-%45 arasında fire verir. Sunta, MDF, suntalam, MDF lam: bu malzemeler genellikle mobilya yapımında kullanılır. bu malzemelerde farklı kalınlık ve ebattaki malzemelerden olup; işletme genellikle istekte bulunan kişilerce önceden hazırlattıkları projelerle çalışmaktadır. detaylar işletmeye geldikten sonra kişilerin istekleri doğrultusunda imalata başlanılır.
fire oranı ise %20’ dir.
Ağaç Kaplama: Bu malzeme 0.5 mm’lik 0.6 mm’lik (1mm’lik özel kesim) olarak farklı kalınlıkta olabiliyor. Kaplamada problem presten sonra yaşanmaktadır. Çıplak gözle beğenilen kaplama presten sonra tutkalı yüze çıkarabilir. Presten çıkan kaplama temiz gözükse de boya işlemi sırasında tutkalı gösterebilir. Bu olay tüm kaplamalar için geçerli değildir. İstenilen kalınlıkta kaplama bulunduğunda genişlik uymayabilir. Bu da fire oranını arttırabilir. Kaplamanın freze kısmının kullanılması istendiğinde istenilen miktarda freze kaplama bulmak genelde mümkün olmamaktadır. 5-10 bin m² aynı palet kaplama içerisinden freze kaplama ayrıştırılması gerekebilir. Bu nedenle zayiat otomatikman artar. Bu malzemenin fire oranı %30 civarındadır.
Laminat ve Astar: Laminat farklı ebat ve desenlerde olan bir malzemedir. Laminatta fire oranı fazladır. Nedeni ise laminat eninin kısa olmasındandır. Astar da ise fire çıkmasının sebebi laminat ebatlarıyla astar kaplamanın ebatlarının birbirinden farklı olmasından kaynaklanmaktadır. bu malzemelerde fire oranı %20-%25 arasında değişmektedir.
Kereste-Mdf Üzeri 0.2 Mm Kalınlığında PVC Kaplama Konusundaki Fire:
MDF’de keserken testere, talaş payı, kenar artanı sebebiyle %6-8, PVC’de keserken, profile yapıştırılırken makine, işçi ve teknik hatalar sebebiyle %16-18 oranında fire verir.
Kereste-Kapı, Hazır Mutfak Ve Mobilya İmalatında Fire Oranı:
Masıf:
a) Tomruk Keresteden İmalatta %60-65
b) Mamul Keresteden İmalatta %30-35
c) Taslak Keresteden İmalatta %15-25
Sunta ve MDF’de: İmalatın cinsine ve şekline göre %15-25
Suntalam ve MDF Lam’da: İmalatın cinsine ve şekline göre %15-25
Formıka ve Laminat’da: İmalatın cinsine ve şekline göre %25-50
Kaplama’da: İmalatın cinsine ve şekline göre %30-65
Vernig veya boyada (cila+tiner): plakalı %20-40
İskelet %45-55
Tutkalda:
Plakalı %10-15
İskelet %10-15 fire verir.
(Bu fireler kapı, hazır mutfak ve mobilya yapan işletmeler için geçerlidir. Oyma ve özel mobilya imalatında bu fireler her ünite, ölçü, model, şekil ve yapan ustanın yapma şartları ile kendi şahsi becerisine göre değişiklik gösterir.)
Kereste-Kızılçam-Tomruk:
Kızılçam
1- 1m³ kızılçam tomruğu 650-750 kg’dır.
2- 1m³ kızılçam tomruğu 1000 dm³ olup, ortalama 650- 700 dm³ civarında mamul malzeme verir. Bu malzemelerde tomruğun yerli veya ithal, kalın ve ince kuturlu oluşu, tomruğun eğri veya düzgün olmaması, kalitesi, imalatın seyri bu ortalamayı etkiler.
650-700 dm³ mamul malzemenin dağılışı;
400-450 dm³ lata
200-250 dm³ inşaatlık veya ince ebat malzeme
650-700 dm³ ortalama randıman
350-300 dm³ mamul malzemenin dağılışı;
Biçki tozu (yaklaşık 100-116 dm3)
Yakacak odun (yaklaşık 100-116 dm³)
Kaybolan toz, parça v.b. değerlendirilemeyen kısım (yaklaşık 100-116 dm³)
3- 1m³ kızılçam tomruktan 650-700 dm³ mamul taban tahtası çıkar ve bu da malzeme kalitesi ve sınıflandırılmasına göre değişir 18-20 m² taban yapar.
Tomruk
1- m³ tomruktan kalın ebattan ince ebata kadar değerlendirilerek düşünülürse; 650- 700 dm³ malzeme, 300-350 dm³ firedir.
2- 1m³ tomruk keresteden 4-6 kg’lık domates alabilen dikişli, küçük
Paket sandıktan ortalama 250-300 adet sebze kasası,
1m³ tomruk keresteden ortalama 20 adet muz kasası (35x35x75 cm boyutlarındaki muz sandığı, tahta kalınlıkları 1-1.5 cm olarak düşünülürse)
1m³ tomruk keresteden ortalama 120-150 adet Hollanda kasası (33x50x18cm ebatında 10-15 kg domates alabilen)
Kereste-Yaş Kavak:
Yaş Kavak:
Piyasada genelde tomruk kg ile alınır-satılır. Fire değerlendirmeleri satışta;
— kavak kesiminde ilk 15 gün içerisinde %15
— müteakip 15 gün içerisinde %15
— takip eden 45 gün içerisinde %10 fire vermektedir.
Tomruğun mamule dönüşmesi esnasında;
Kavak bahçede kesildikten sonra, ilk 15 gün içerisinde değerlendirilirse, piyasada 1 m³ tomruğun 900 kg’dan işlem gördüğü dikkate alınırsa;
1 m³ tomruk mamul hale dönüşürken%35 fire vererek %65 randımanla çalışır. Sonuçta 650 dm³ kereste elde edilir. Geri kalan 350 dm³ ise, bıçkı tozu ile rutubet elde edilemeyerek havaya uçan kısmı ve odun olarak değerlendirilir.
